Uchwały antysmogowe narzędziem walki samorządów o czystsze powietrze

Już niebawem rozpocznie się kolejny sezon grzewczy, choć świeżo w pamięci mamy ten poprzedni. Ze względu na długi okres utrzymywania się ujemnych temperatur i konieczność wykorzystania większości mocy instalacji ogrzewczych przejdzie on do niechlubnej historii jako ten podczas którego znacznie wzrosła  emisja do atmosfery szkodliwych substancji powodujących powstanie tzw. smogu. Głównym powodem tego zjawiska są przede wszystkim przestarzałe kotły grzewcze zasilane paliwami stałymi, jak i samo paliwo a głównie odpady w postaci mułów i flotów węglowych. Nie doczekaliśmy się wprawdzie stosownej ustawy, ani rozporządzenia regulujących kwestie kotłów i paliw na terenie całego kraju, ale nowelizacja w grudniu 2015 r. Prawa Ochrony Środowiska w art. 96 otworzyła drogę lokalnym samorządom do regulacji tych kwestii na swoich terenach.

Jak więc wygląda wykorzystanie prawnych możliwości przez samorządy blisko dwa lata od nowelizacji POŚ ?

Na podstawie ogólnodostępnych informacji jedynie pięć sejmików wojewódzkich podjęło działania mające na celu wprowadzenia lokalnych regulacji zmierzających do ograniczenia emisji szkodliwych substancji do atmosfery przez urządzenia ogrzewcze. Według stanu na początek września 2017 r. dwa sejmiki wprowadziły już w życie lokalnie stosowne przepisy w postaci Uchwał antysmogowych. Dotyczą one województwa małopolskiego i oddzielnie samego Krakowa, oraz województwa śląskiego. Do wprowadzenia podobnych przepisów powinno dojść w najbliższych tygodniach w stolicy, od maja 2018 r. ich pojawienie się jest zapowiadane w województwie opolskim, prace nad uchwałą trwają również w Wielkopolsce, gdzie powinna się ona pojawić w pierwszym półroczu 2018 r.

Opierając się na już działających Uchwałach antysmogowych, zobaczmy jakie wymagania postawiono instalacjom ogrzewczym oraz paliwom w małopolsce, Krakowie oraz na Śląsku. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że jeżeli chodzi o proponowane rozwiązania na poziomie ogólnokrajowym to projekt rozporządzenia Ministra Energii w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych nie zakazuje ich sprzedaży użytkownikom instalacji małej mocy (do 1 MW), a jedynie wskazuje te paliwa do spalania w instalacjach o nominalnej mocy cieplnej powyżej 1 MW, a tym samym nie przyczynia się do walki z niską emisją.

MAŁOPOLSKA

1.  Ograniczenie powstawania nowych źródeł emisji zanieczyszczeń

• Od 1 lipca 2017 roku nie będzie możliwa w Małopolsce eksploatacja nowego kotła na węgiel lub drewno lub kominka na drewno o parametrach emisji gorszych niż wyznaczone w unijnych rozporządzeniach w sprawie ekoprojektu.
• Osoby, które budują nowy dom, przeprowadzają remont z wymianą kotła lub kominka albo wymieniają kocioł lub kominek na nowy, będą zobowiązane zainstalować nowoczesne urządzenie spełniające wymagania ekoprojektu.
• Dla mieszkańców, którzy już obecnie korzystają z ekologicznego ogrzewania – sieci ciepłowniczych, gazu, oleju, ogrzewania elektrycznego lub pomp ciepła – uchwała nie wprowadzi żadnych nowych obowiązków lub ograniczeń. Gdyby chcieli jednak zrezygnować z obecnego ogrzewania na rzecz węgla lub drewna, będą zobowiązani od razu zainstalować nowoczesny kocioł spełniający wymagania ekoprojektu określone w unijnych rozporządzeniach.

2.  Wyznaczenie okresów przejściowych dla obecnie użytkowanych kotłów na węgiel i drewno

• Do końca 2022 roku konieczna będzie wymiana kotłów na węgiel lub drewno, które nie spełniają żadnych norm emisyjnych. Mieszkańcy będą mieli 6 lat na wymianę tych kotłów. Obecnie istnieje możliwość skorzystania za pośrednictwem gmin z dostępnych programów dofinansowania do wymiany kotłów ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego lub WFOŚiGW w Krakowie. W przyszłości – po zakończeniu programów dofinansowania – użytkownicy będą zobowiązani wymienić je we własnym zakresie.
• Do końca 2026 roku trzeba będzie wymienić kotły, które obecnie spełniają chociaż podstawowe wymagania emisyjne, czyli posiadają klasę 3 lub klasę 4 według normy PN-EN 303-5:2012. Mieszkańcy będą mieli na ich wymianę 10 lat. To dłużej niż żywotność tych kotłów, która w praktyce oceniana jest zazwyczaj na 8-10 lat.
• Kotły spełniające wymagania klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012, które są już eksploatowane lub zostaną zainstalowane do końca czerwca 2017 roku będą mogły być użytkowane do końca swojej żywotności.

3.  Jakość stosowanych paliw.

• Od 1 lipca 2017 roku w całej Małopolsce zacznie obowiązywać zakaz stosowania mułów i flotów węglowych. Te frakcje to właściwie odpady węglowe – drobny pył węglowy o ziarnach do 3mm, który zawiera duże ilości wilgoci, popiołu i innych zanieczyszczeń decydujących o dużej emisji przy jego spalaniu.
• Wprowadzony zostanie zakaz spalania drewna i biomasy o wilgotności powyżej 20%. Oznacza to, że drewno przed spaleniem powinno być sezonowane – jego suszenie powinno trwać co najmniej dwa sezony. Suche drewno charakteryzuje się znacznie wyższą kalorycznością i niższą emisją zanieczyszczeń niż drzewo surowe.

4.  Wprowadzenie obowiązeku doposażenia kominków w urządzenia redukujące emisję

• Od 1 lipca 2017 roku nowo instalowane kominki (również tzw. ogrzewacze pomieszczeń, piece kaflowe czy popularne „kozy”) będą musiały spełniać wymagania ekoprojektu. Dotyczy to również sytuacji instalowania kominka w istniejących budynkach np. w ramach wymiany na nowy.
• Od 2023 roku dopuszczone będzie używanie tylko kominków spełniających wymagania ekoprojektu lub kominków, których sprawność cieplna wynosi co najmniej 80%. Dane dotyczące sprawności cieplnej powinna zawierać dokumentacja techniczna lub instrukcja kominka.
• Kominki, które nie spełniają wymagań w zakresie ekoprojektu lub sprawności cieplnej na poziomie co najmniej 80%, od 2023 roku będą musiały zostać wyposażone w urządzenie redukujące emisję pyłu do poziomu zgodnego z wymaganiami ekoprojektu.

5.  Kontrola przestrzegania wprowadzanych ograniczeń

• Uchwała dotyczy stosowania paliw i instalacji grzewczych, nie będzie ograniczać handlu kotłami, kominkami czy węglem lub drewnem, gdyż sejmik województwa nie ma kompetencji do wprowadzania przepisów w tym zakresie. Odpowiednie uregulowania powinny powstać na poziomie krajowym.
• Kontrola przestrzegania wymagań uchwały będzie prowadzona przez uprawnione służby (straż miejską i gminną, upoważnionych pracowników gmin, policję) na podstawie udostępnianych przez użytkowników dokumentów – np. dokumentacji technicznej, instrukcji użytkowania, wyników badań, certyfikatów, które będą potwierdzać spełnienie wymaganych poziomów sprawności i emisji. Jeśli użytkownik nie będzie posiadał takich dokumentów, będzie domniemane, że instalacja nie spełnia wymagań uchwały. W przypadku naruszenia przepisów uchwały, mieszkaniec może być ukarany mandatem do 500zł lub grzywną do 5 000 zł.

KRAKÓW

Od 1 lipca 2017 roku na obszarze Krakowa zacznie obowiązywać uchwała Sejmiku Województwa Małopolskiego, która zakazuje stosowania w instalacjach, w których następuje spalanie paliw (kotły, piece, kominki) paliw złej jakości:

• paliw, w których udział masowy węgla kamiennego lub węgla brunatnego o uziarnieniu 0-5 mm wynosi powyżej 5%,
• paliw zawierających węgiel kamienny lub węgiel brunatny spełniających w stanie roboczym co najmniej jeden z następujących parametrów: wartość opałowa poniżej 26 MJ/kg, zawartość popiołu powyżej 10%, zawartość siarki powyżej 0,8%,
• paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%.

Natomiast od 1 września 2019 roku na obszarze Krakowa w instalacjach, w których następuje spalanie paliw (kotły, piece, kominki) dopuszczone będzie stosowanie wyłącznie gazu ziemnego lub lekkiego oleju opałowego. Oznacza to zakaz stosowania paliw stałych (węgla i drewna).

Więcej informacji o staraniach małopolski o lepszą jakość powietrza atmosferycznego można znaleźć pod adresem:  http://powietrze.malopolska.pl

ŚLĄSK

1.  Jakie rodzaje instalacji obejmuje Uchwała antysmogowa ?

Rodzaje instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia i zakazy w zakresie ich eksploatacji to instalacje, w których następuje spalanie paliw stałych w rozumieniu art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 220 z późn. zm.), w szczególności kocioł, kominek i piec, jeżeli:

• dostarczają ciepło do systemu centralnego ogrzewania lub
• wydzielają ciepło lub
• wydzielają ciepło i przenoszą je do innego nośnika.

2.  Kto jest nią objęty ?

Podmiotami, dla których wprowadza się ograniczenia i zakazy są wszystkie podmioty eksploatujące instalacje wskazane powyżej.

3.  Wymagania stawiane urządzeniom grzewczym i instalacjom.

W przypadku instalacji, o których mowa w § 2 pkt 1 Uchwały antysmogowej , dopuszcza się wyłącznie eksploatację instalacji, które spełniają minimum standard emisyjny zgodny z 5 klasą pod względem granicznych wartości emisji zanieczyszczeń normy PN-EN 303-5:2012, co potwierdza się zaświadczeniem wydanym przez jednostkę posiadającą w tym zakresie akredytację Polskiego Centrum Akredytacji lub innej jednostki akredytującej w Europie, będącej sygnatariuszem wielostronnego porozumienia o wzajemnym uznawaniu akredytacji EA (European co-operation for Accreditation).

W przypadku instalacji, o których mowa w § 2 pkt 2 i pkt 3 Uchwały antysmogowej, dopuszcza się wyłącznie eksploatację instalacji, które spełniają minimalne poziomy sezonowej efektywności energetycznej i normy emisji zanieczyszczeń dla sezonowego ogrzewania pomieszczeń określone w punkcie 1 i 2 załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe. Podmiot eksploatujący instalację jest zobowiązany do wykazania spełniania wymagań określonych w niniejszym zapisie poprzez przedstawienie instrukcji dla instalatorów i użytkowników, o której mowa w punkcie 3 lit. a załącznika II w/w rozporządzenia.

4.  Wymagania stawiane paliwom.

W instalacjach wskazanych w § 2 Uchwały antysmogowej zakazuje się stosowania:

• węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla,
• mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem,
• paliw, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm wynosi więcej niż 15 %,
• biomasy stałej, której wilgotność w stanie roboczym przekracza 20 %.

5.  Od kiedy obowiązuje ustawa i jakie są okresy przejściowe ?

Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 września 2017 roku z następującymi wyjątkami:

1. Wymagania wskazane w § 4 Uchwały antysmogowej dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku będą obowiązywać:
   1. od 1 stycznia 2022 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie powyżej 10 lat od daty ich produkcji lub nieposiadających tabliczki znamionowej,
   2. od 1 stycznia 2024 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie od 5 do 10 lat od daty ich produkcji,
   3. od 1 stycznia 2026 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie poniżej 5 lat od daty ich produkcji,
   4.  od 1 stycznia 2028 roku w przypadku instalacji spełniających wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3 lub klasy 4 według normy PN-EN 303-5:2012,
2. Wymagania wskazane w § 5 Uchwały antysmogowej dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku, będą obowiązywać od 1 stycznia 2023 roku, chyba że instalacje te będą:
   1. osiągać sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80 % lub
   2. zostaną wyposażone w urządzenie zapewniające redukcję emisji pyłu do wartości określonych w punkcie 2 lit. a załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe.

Więcej   informacji na temat działań w województwie śląskim mających na celu poprawę jakości powietrza atmosferycznego można znaleźć pod adresem:  http://powietrze.slaskie.pl

Jak więc widać na przykładzie dwóch powyżej opisanych Uchwał antysmogowych, włodarze tych regionów stosują poza niewielkimi różnicami bardzo podobne zasady i obostrzenia. Jeżeli pozostałe województwa podejdą do problemu w podobny sposób będzie to oznaczało realną walkę o poprawę jakości powietrza w całym kraju.

Opracowanie: zespół oszczędnybudynek.pl